, ,

Konstanty Laszczka

Portret Konstantego Laszczki autorstwa Leona Wyczółkowskiego, ok. 1902 r.
Pastel na kartonie. Wym. 122×112 cm.

Promotorzy: ASP Kraków

Konstanty Laszczka urodził się 3 września 1865 roku w Makowcu Dużym na Mazowszu. Uczęszczał do szkoły podstawowej w Dobrem – miejscowość kultywuje dziś pamięć o swoim rodaku, wielkim rzeźbiarzu i pedagogu. Na początku edukacji artysta związany był z Warszawą, gdzie kształcił się w prywatnej szkole rzeźby Jana Kryńskiego i pokazywał swoje prace na wystawach organizowanych przez Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych. Za zaprezentowaną w 1891 roku rzeźbę otrzymał pierwszą nagrodę, uzyskując tym samym stypendium na wyjazd do Paryża. Kontynuując studia w paryskich, renomowanych uczelniach, Konstanty Laszczka zaprzyjaźnił się m.in. z – przebywającymi w tym okresie w stolicy Francji – Stanisławem Wyspiańskim i Józefem Mehofferem, co miało duże znaczenie dla jego późniejszej kariery w Krakowie.

Konstanty Laszczka, wybitny polski rzeźbiarz, nie studiował w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, ale był jej znakomitym pedagogiem, a w latach 1911-1912 i 1929-1930 pełnił zaszczytną godność rektora Matejkowskiej uczelni. Zaproszony w 1899 roku do reformowanej przez Juliana Fałata Akademii, związał się z nią na stałe. Pracował tutaj oraz uczył młodych adeptów rzeźbiarstwa przez 35 lat.

Oeuvre Konstantego Laszczki zawiera elementy naszej historii, choćby poprzez utrwalenie w rzeźbach i płaskorzeźbach portretowych wyjątkowych postaci, takich jak: Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Mikołaj Kopernik, Fryderyk Chopin, Stefan Batory, Józef Piłsudski, Józef Sowiński…

Prof. Stanisław Tabisz
Rektor ASP w Krakowie
Kraków, październik 2016

Kalendarium życia i twórczości Konstantego Laszczki

Kliknij więcej aby zobaczyć kalendarium:

3 września 1865

Przychodzi na świat we wsi Makowiec Duży na Mazowszu jako jedno z ośmiorga dzieci Antoniego Laszczki i Katarzyny z Kupców; na chrzcie otrzymuje imię Konstanty.

Lata 70. XIX wieku

Uczęszcza do szkoły powszechnej w Dobrem, gdzie przyjaźni się z Franciszkiem Zychem, ojcem Jana Zycha, późniejszego dyrektora szkoły i inicjatora powstania Społecznego Muzeum Konstantego Laszczki w Dobrem.

1885

Dzięki protekcji rodziny Ostrowskich, właścicieli ziemskich, zainteresowanych rozwojem jego talentu rzeźbiarskiego, wyjeżdża na naukę do Warszawy.

1885-1890

Uczy się w pracowni rzeźbiarza Jana Kryńskiego w Warszawie przy ulicy Wilczej 57.

1890-1891

Po śmierci Jana Kryńskiego kontynuuje naukę u Ludwika Pyrowicza.

1891

Bierze udział w konkursie rzeźbiarskim ogłoszonym przez Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, zdobywa pierwszą nagrodę i otrzymuje stypendium z fundacji Ignacego Ciszewskiego, które umożliwia mu dalsze studia w Paryżu.

1891-1892

Uczęszcza do prywatnej szkoły artystycznej Académie Julian w Paryżu, gdzie kształci się pod kierunkiem prof. Antonina Mercie.

1892-1896

Studiuje w paryskiej École Nationale et Spéciale des Beaux-Arts w pracowni prof. Alexandra Falguière’a oraz przez pewien czas w pracowni prof. Jeana Leona Gérome’a.

1894

Bierze udział w Powszechnej Wystawie Krajowej we Lwowie, gdzie prezentuje rzeźbę Skończona pieśń; na wystawie eksponowany jest także obraz Portret rzeźbiarza [Konstantego Laszczki], namalowany przez Józefa Mehoffera w paryskiej pracowni; dzieło to zdobywa złoty medal.

1896

W Paryżu rzeźbi pierwszą wersję Wodnika (Topielca, Demona), ta słynna praca będzie miała jeszcze kilka wersji i powtórzeń.

Luty 1986

Bierze udział w konkursie rzeźbiarskim Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, otrzymuje pierwszą nagrodę za rzeźbę Zima; równocześnie na wystawie w Zachęcie prezentuje dzieło Opuszczony entuzjastycznie oceniane przez krytykę.

Czerwiec 1896

Wraca z Paryża do Warszawy, zatrzymując się na krótko w Wiedniu.

1897

Wstępuje w związek małżeński z Marianną Heleną Alojzą Strońską, córką Marii Chrzanowskiej i Antoniego Strońskiego.

1898

Przychodzi na świat syn Bogdan (1898-1977), legionista, architekt i miłośnik Tatr; swoimi projektami wspierał wiele monumentalnych realizacji ojca.

1897-1899

Przebywając w Warszawie pracuje jako nauczyciel rysunku i modelowania w szkole Edwarda Aleksandra Ronthalera, prowadzi też lekcje rysunku na pensji Anieli Hoene–Przesmyckiej, realizuje zamówienia na rzeźbę sepulkralną i płyty nagrobne.

1899

Zostaje powołany przez Juliana Fałata na stanowisko prowizorycznego nauczyciela rzeźby w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie.

1900

Rodzi się drugi syn Czesław (1900-1985), legionista, lekarz, znany specjalista w zakresie chorób płuc.

1 października 1900

Otrzymuje nominację na stanowisko profesora nadzwyczajnego Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.

1901-1906

Regularnie wyjeżdża na Podhale, początkowo do Poronina, a następnie do Zakopanego, rzeźbi wizerunki górali, wraz z Wyczółkowskim odbywa wycieczki górskie i maluje w plenerach tatrzańskich.

1902

Rzeźbi popiersie Marii Fałatowej, zakupione do wiedeńskiej Österreichische Galerie Belvedere po wystawach Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka” w Pradze i Wiedniu Na świat przychodzi córka Jadwiga (1902-1983), absolwentka prawa, harcmi-strzyni ZHP.

1902-1910

Współpracuje z działem ceramiki artystycznej w Fabryce Niedźwieckiego na Dębnikach.

1903

Rysuje karykatury profesorów ASP, które ukazują się na łamach „Liberum Veto”.

1904

Otrzymuje brązowy medal za rzeźbę Young poet (Popiersie Wacława Rolicz-Liedera) prezentowaną na wystawie w St. Louis. Spędza wakacje w majątku Jaropowce na Ukrainie, zarządzanym przez krewnego żony, Antoniego Chrzanowskiego.

Na Wystawie Jubileuszowej TPSP w Pałacu Sztuki, w tzw. świetlicy bolesławowskiej, projektu Stanisława Wyspiańskiego, pokazuje m.in. rzeźbę Wodnik.

1905

Zostaje profesorem zwyczajnym Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.

Uczestniczy w Wystawie Nowożytnych Tkanin i Wyrobów Ceramicznych w Krakowie Rodzi się najmłodsza córka Janina (1905— 1979), w przyszłości nauczycielka, oraz podobnie jak jej starsza siostra, harcmistrzyni ZHP.

1906-1908

Należy do ugrupowania Wiedeńskiej Secesji.

1910

Uczestniczy w IX Biennale w Wenecji.

1910-1912

Pełni funkcję Prezesa Stowarzyszenia „Rzeźba”.

1911

Traci żonę, która umiera w młodym wieku, osierociwszy czwórkę dzieci

1911-1912

Pełni funkcję rektora Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, jednocześnie rozpoczyna prowadzenie dodatkowych kursów ciosania w kamieniu i odlewania w gipsie.

1913

Otrzymuje austriacki order Żelaznej Korony III klasy za działalność artystyczną.

1914

Wspiera finansowo Legiony Polskie, przebywa czasowo w Wiedniu.

1916

Rzeźbi popiersie Józefa Piłsudskiego, do tematu powracać będzie jeszcze kilkakrotnie, szczególnie w latach trzydziestych.

1921

Uczestniczy w wystawie Salon de la Société Nationale des Beaux-Arts w Paryżu, prezentując przede wszystkim marmurowe popiersia kobiece.

Jest jednym z założycieli Towarzystwa Artystów Malarzy i Rzeźbiarzy Sztuka Rodzima

1923

W Poznaniu odbywa się indywidualna wystawa twórczości artysty.

Zostaje odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski z Gwiazdą za zasługi na polu sztuki.

1923-1927

Współpracuje z fabryką „Hydraulika” w Skawinie, wykonując projekty ceramiki.

1925

Uzyskuje kredyt na budowę pieca ceramicznego dla studentów krakowskiej ASP, ze środków własnych doposażą pracownię ceramiczną.

1926-1927

Rzeźbi tablice pamiątkowe poświęcone profesorom ASP: Stanisławowi Wyspiańskiemu i Janowi Stanisławskiemu, umieszczone w Gmachu Głównym uczelni.

1927

Ukazują się Gawędy z uczniami, będące cyklem wykładów dla studentów ASP.

W Bydgoszczy odsłonięty zostaje pomnik.

Henryka Sienkiewicza, dzieło artysty.

1928

Opracowuje podręcznik dla studentów Ceramika artystyczna. Krótkie wiadomości techniczne. Do użytku szkół przemysłowych i artystów.

W Czarkowach nad Nidą odsłonięty zostaje pomnik autorstwa Laszczki Na polu chwały.

1929

Na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu otrzymuje złoty medal za całokształt twórczości.

Odsłonięcie w Kołomyi kolejnego dzieła artysty, pomnika Marszałka Piłsudskiego.

1929-1931

Przez dwie kolejne roczne kadencje pełni funkcję rektora Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.

1935

W wieku 70 lat przechodzi na emeryturę.

1936

Na wniosek profesorów ASP otrzymuje tytuł profesora honorowego i możliwość zachowania pracowni na terenie uczelni.

Odwiedza nowo powstały budynek szkoły w Dobrem, do której przekazuje swoje rzeźby i pamiątki, co stanie się zaczątkiem Społecznego Muzeum Konstantego Laszczki w Dobrem.

1937

Odsłonięcie w Wiśle dzieła artysty, pomnika U źródeł Wisły.

Otrzymuje dyplom honorowy TZSP Warszawa za działalność w zakresie rzeźby oraz Złoty Wawrzyn Akademicki za zasługi dla sztuki, przyznany przez Polską Akademię Literatury.

1938

Przeprowadza się do Domu pod Żubrem przy ulicy Komorowskiego 7, zaprojektowanego przez jego syna Bogdana, gdzie ma własną pracownię rzeźbiarską.

1939

Granitowa wersja rzeźby Opuszczony prezentowana jest na światowej wystawie w Nowym Jorku; pozostaje w zbiorach Muzeum Polskiego w Chicago.

1939-1942

Wykonuje małe formy rzeźbiarskie o motywach egipskich i bliskowschodnich, maluje cykl akwarel z Salwatora.

1948

Ukazuje się książka Keramos jego autorstwa.

1955

Otrzymuje Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski.

23 marca 1956

Umiera w Krakowie i zostaje pochowany w grobowcu rodzinnym Laszczków na Cmentarzu Rakowickim.

Portret K. Laszczki w wykonaniu Leona Wyczółkowskiego, 1905 Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy
Leon Wyczołkowski, Autoportret z Konstantym Laszczką, ok. 1900. olej na płótnie, 70 x 94 cm. Muzeum Narodowe w Krakowie.

Powiązane materiały w Polskiej Cyfrowej Bibliotece Jeździeckiej:

Wybrane prace:

/Autor
,

Jan Raszka

Promotorzy: Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie

W zbiorach Muzeum Śląska Cieszyńskiego znajdują się dwa gipsowe modele pomników konnych autorstwa Jana Floriana Raszki (1871-1945), rzeźbiarza, medaliera, malarza, pedagoga związanego ze Śląskiem Cieszyńskim i Krakowem.

Ich twórca pochodził z Ropicy k. Cieszyna (obecnie Republika Czeska), kształcił się m.in. w Cieszynie i tu, w latach nauki gimnazjalnej, protektorem uzdolnionego artystycznie młodzieńca został generalny zarządca dóbr arcyksięcia Fryderyka Habsburga na Śląsku (tzw. Komory Cieszyńskiej) – Rudolf Ritter von Walcher Uysdal.

Dzięki niemu przyszły artysta poznał osobiście w 1891 r. brata arcyksięcia Fryderyka – arcyksięcia Eugeniusza, który w latach 1888-1891 przebywał w Cieszynie jako komendant miejscowego garnizonu. Spotkanie to zaowocowało wykonaniem popiersia arcyksięcia, zaś dzieło zyskało uznanie Eugeniusza Habsburga.

Dzięki niemu Raszka otrzymał stypendium umożliwiające podjęcie nauki w ASP w Wiedniu (1892-1899). W okresie studiów przyszły rzeźbiarz stworzył pierwsze portrety konne: samego Walchera oraz arcyksięcia Eugeniusza. Brązowy odlew pomnika Habsburga został wykonany dla siostry arcyksięcia – królowej Hiszpanii Marii Krystyny, natomiast w zbiorach cieszyńskiego muzeum znalazło się gipsowe bozzetto z 1898 r.

Pomników konnych w twórczości Raszki było znacznie więcej.

Wśród nich można znaleźć zarówno rzeźby konne znaczących osobistości, jak i projekty konnych statuetek jako nagród cesarskich w krakowskich wojskowych konkursach hippicznych.

Cezurę w życiorysie i twórczości rzeźbiarza stanowiły lata I wojny światowej. Wówczas zgłosił się do służby w Legionach Polskich (od 1916 r. do 1917 r.). Wtedy też (w 1916 r.) po raz pierwszy sportretował Józefa Piłsudskiego, którego poznał jeszcze przed wojną w Krakowie. Marszałka, z którym połączyła go przyjaźń, uwieczniał wielokrotnie, głównie w formie popiersi, zaś prace nad pomnikiem naczelnika państwa podejmował w latach 30. XX w.

Około 1935-37 r. powstał model konnego pomnika Piłsudskiego, który – wraz z bozzettem wspomnianego posągu arcyksięcia Eugeniusza – trafił do cieszyńskich zbiorów w 1976 r. Pierwotnie uważano, iż jest to projekt niezrealizowanego pomnika marszałka Piłsudskiego w Katowicach.

Niestety informacja o udziale Raszki w 1936 r. w konkursie na ten monument nie została potwierdzona. Projekt doczekał się jednak realizacji w innym miejscu i czasie. Według tegoż modelu wzniesiono z inicjatywy Związku Piłsudczyków brązowy pomnik Marszałka na Placu Litewskim w Lublinie (odsłonięty 10.11.2001 r.). Jego model realizacyjny wykonał Krzysztof Skóra z Chełma, odlew zrealizował Tomasz Zwoliński z Iłży.

Obecnie oba bozzetta pomników konnych – arcyksięcia Eugeniusza i Józefa Piłsudskiego – możemy zaprezentować nie tylko w ich gipsowej, odrestaurowanej formie, ale również w brązowych odlewach, które powstały dzięki pasji i finansowemu zaangażowaniu pan Artura Bobera i Spółki Bober Team w Ochabach.

Autor: Katarzyna Jarmuł-Niemczyk
źródło: Pomniki konne Jana Floriana Raszki w zbiorach Muzeum Śląska Cieszyńskiego

Powiązane materiały w Polskiej Cyfrowej Bibliotece Jeździeckiej:

Wybrane prace:

/Autor
,

Anna Dębska

Promotorzy: Lucyna i Tomasz Gołąb

Urodzona 4 sierpnia 1927 roku w Warszawie. Zmarła 16 maja 2014 w Łazach.

Polska rzeźbiarka, zajmująca się rzeźbami zwierząt. Właścicielka hodowli koni arabskich. Mieszkała m.in. w Łazach Starych w gminie Łochów.

Studiowała 1949-1953 na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie w pracowniach profesorów Tadeusza Breyera i Mariana Wnuka. Studia ukończyła w roku 1954. Po ukończeniu studiów zajęła się rzeźbą postaci zwierząt, szczególnie koni. Od roku 1955 uczestniczyła w wystawach w kraju i za granicą.

W roku 1979 wyjechała do Stanów Zjednoczonych i pozostała w Kalifornii do roku 1995. Po powrocie zamieszkała na stałe w Łazach, gdzie stworzyła stadninę koni wyścigowych. Jej córką jest Joanna Waliszewska, również znakomita rzeźbiarka, krytyk sztuki, pisarka; wnuczką jest Aleksandra Waliszewska – malarka.

Rzeźby Anny Dębskiej znajdują się m.in.:

  • na dziedzińcu Prezydium Stołecznej Rady Narodowej w Warszawie, 1962;
  • w Parku Kultury i Wypoczynku w Chorzowie, 1965, 1966, 1969, 1971;
  • przed Zamkiem Książąt Pomorskich w Słupsku, 1966;
  • w Parku Zdrojowym w Busku-Zdroju, 1967;
  • koło hotelu „Cracovia” w Krakowie, 1968;
  • na placu Dickensa w Warszawie, 1971;
  • w ośrodku sanatoryjnym dla dzieci w Zbójnej Górze koło Warszawy, 1973;
  • w sanatorium w Szczawnicy, 1973;
  • na Starym Mieście w Warszawie, 1973;
  • w parku Sempione w Mediolanie, 1973;
  • przy ul. Grójeckiej na warszawskiej Ochocie;
  • a także w zbiorach muzealnych w Warszawie, Krakowie, Szczecinie, Słupsku, Bydgoszczy, Zielonej Górze, Opolu i Częstochowie.
(…) prace i szkice Anny Dębskiej oszałamiają swoją bezpośredniością. Jej styl i technika nie mają żadnego odpowiednika w rzeźbie. Poszukując jakiejś analogii do prac tej artystki przeszedłem myślą wstecz, cofając się do różnych epok. Zatrzymałem się dopiero w epoce paleolitycznej. Tam dostrzec można pewne reministencje. Ale różni się od artysty paleolitycznego, gdyż daje nam zjawisko + ideę. Ze świętą pasją daje własną wizję zwykłego życia cielaków, wilczków, lisków…

Wzrusza nas emocją swego widzenia uroków i urody życia.
Xawery Dunikowski

Powiązane materiały w Polskiej Cyfrowej Bibliotece Jeździeckiej:

Wybrane prace:

/Autor