„Być może najnowocześniejszy w Europie” (2023) – Kamil Potrzuski

Być może najnowocześniejszy w Europie. Tor wyścigów konnych na warszawskim Służewcu.

Tor Służewiec.

January Suchodolski, Wyścigi na Polu Mokotowskim, 1849..

Pierwsze wyścigi w Warszawie miały miejsce już pod koniec XVIII wieku. Odbywały się w różnych miejscach stolicy.

Wyścigi w Warszawie.

Wyścigi w Warszawie.

Główne wejście na tor wyścigowy w Warszawie.

Położenie toru wyścigowego na mapie Wielkiej Warszawy – przyczyna starań o przeniesienie..

Lotnisko Mokotowskie w Warszawie funkcjonowało w latach 1910 – 1939. Tutaj odbywały się pierwsze w Polsce wzloty aeroplanów.

Brama wjazdowa na teren Toru Służewiec, współczesność.

Decyzja o urządeniu nowego toru wyścigowego na Służewcu zapadła w 1926. Na zdjęciu Dyr. Dep. Chowu Koni p. Fr. Jurjewicz i Prezesa Tow. A. hr. Wielopolski.

Łopatę cementu rzuca redaktor M. Radwan.

Sierpień 1935 – prelekcja o dzielnicy Marszałka, Zamek Królewski w Warszawie.

Jedna z przyczyn przyspieszenia prac na Służewcu – przygotowania do rozpoczęcia prac nad projektowaną Dzielnicą Reprezentacyjną Marszałka Piłsudskiego.

Warszawa Przyszłości 1936 – plany urbanistyczne rozwoju stolicy.

Plany.

Inne tory polskie działające w okresie międzywojennym nie stanowiły punktu odniesienia dla budowy Służewca.

Tor-Służewiec-KP-020

Dyrektor Dep. Chowu Koni Prezes Fryderyk Jurjewicz otwiera uroczyście nowy tor wyścigowy M.T.Z. im. Fr. Jurjewicza we Lwowie.

Nowy Tor Wyścigowy we Lwowie. Trybuna członkowska.

Nowy Tor Wyścigowy we Lwowie. Ogólny widok z budką sędziowską na pierwszym planie.

Nowy Tor Wyścigowy we Lwowie. Budka sędziowska.

Tor wyścigów konnych w Poznaniu (dzielnice Wola/Ławica). Lata 30-te..

Wyścig samochodowy w Poznaniu na torze wyścigowym Ławica.

Tor Wyścigów Konnych Poznań – Wola.

Tor wyścigów konnych w Bydgoszczy (Małe Kapuściska) funkcjonujący od II poł. XIX wieku do końca okresu międzywojennego. Trzeci bieg w dniu poświęcenia.

Moment po poświęceniu przed rozpoczęciem wyścigów. W powozie Prezes Wielkopolskiego Towarzystwa Wyścigów Konnych oraz Dyrektor Departamentu Chowu Koni p. Fryderyk Jurjewicz.

Loża Prezydenta Rzeczyposolitej Ignacego Mościckiego.

Widok trybuny w dniu poświęcenia toru.

Widok z lotu ptaka.

Czerwiec 1963 rok.

Tor-Służewiec-KP-034

Tor wyścigów konnych w Łodzi (Ruda Pabianicka) – 1902 – 1939.

Mapa terenu wyścigów konnych w Rudzie Pabianickiej. Arch. Zbigniewa Frontczaka.

Służewiec jako nowa jakość.

Zygmunt hr. Plater-Zyberk. Architekt i główny projektant Toru.

Wcześniejsze dzieła Zygmunta Plater-Zyberka. Po lewej, Senacka 10 (lata 30-te). Po prawej, Chocimska 25 (z Juliuszem Żórawskim 1931). Oba budynki zostały zniszczone w 1944 roku.

Przed przystąpieniem do pracy Zygmunt Plater-Zyberk zwiedził wszystkie najlepsze europejskie tory wyścigowe. Na zdjęciu u góry: Vincennes, trybuna, 1-sze miejsca. U dołu: Auteuil, przy podziemnym przejściu pod torem.

Podróże Zygmunta Plater-Zyberka. U góry: Le Tremblay, widok trybuny. U dołu Berlin-Hoppergarten, główna trybuna.

Po lewej Berlin-Hoppergarten, linia trybun. Po prawej – Auteuil. Trybuna ze strony toru.

Alina Scholtz – projektantka założeń zieleni.

Alina Scholtz – wcześniejsze projekty. U góry, zieleń wokół Kopca Piłsudskiego (1937). U dołu, park 'Niebieskie Źródła’ w Tomaszowie Mazowieckim (od 1961 roku rezerwat przyrody).

Późniejsze dzieła Aliny Scholtz – Richert. U góry, tereny zielone osiedla Sady Żoliborskie (lata 60-te, architekt Halina Skibniewska). U dołu, Park Centralny na Powiślu (dziś park im. Edwarda Rydza – Śmigłego, lata 50-te, z Zygmuntem Stępińskim i Longinem Majeckim).

Tadeusz Wędrowski – kierownik budowy, ofiara zbrodni katyńskiej.

Projekt rozbudowy toru.

Projekt rozbudowy toru.

Projekt rozbudowy toru.

Budowa.

Budowa.

Powolny postęp robót w latach 1926 – 1936.

Stan prac na 1938 r. „Staw i wielki wodotrysk na środku toru przed trybunami”.

Budowa kompleksu.

Budowa kompleksu.

Budowa kompleksu.

Budowa kompleksu.

Budowa kompleksu.

Otwarcie toru – 3 czerwca 1939 roku.

Goście inauguracji.

Goście inauguracji – Ambasadorowie Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Francji.

Zwycięzca pierwszej gonitwy o Grand Prix Warszawy – Felsztyn pod dżokejem Stefanem Michalczykiem.

3 l. og. gn. FELSZTYN, dżokej Michalczyk, hod. SK Wierzbno, wygrywa pierwszą gonitwę na nowym torze na Służęwcu, bijąc Pontusa, Kocka i in.

Mimo krótkiego czasu przed wybuchem wojny na Służewcu ścigało się ok. 1000 koni – na zdjęciu lipiec 1939.

Przed wyścigiem.

Nowatorskie rozwiązania – parking na 2000 aut.

Nowatorskie rozwiązania – przejścia podziemne ze stajni na padock.

Hala widowiskowo – sportowa na Służewcu

Tor Służewiec.

Tor Służewiec.

Tor Służewiec.

Tor Służewiec.

Tor Służewiec.

Tor Służewiec.

Tor Służewiec.

Tor Służewiec.

Derby warszawskie na Torze Wyścigów Konnych na Służewcu w Warszawie. Na przodzie, od prawej stoją: gen. Bronisław Regulski, hr. Józef Potocki z żoną Krystyną, hr. Róża Mycielska, hr. Roman Potocki. W głębi widoczna tablica informacyjna.

Loża prezesa na trybunie członkowskiej.

Restauracja trybuny głównej.

Widok z trybuny „złotówkowej”.

Nowatorskie rozwiązania – własne ujęcie wody, staw przeciwpożarowy.

Nowatorskie rozwiązania – przejścia podziemne ze stajni na padock.

Tor Służewiec.

Tor Służewiec.

Tor Służewiec.

Tor Służewiec.

Zaplecze toru – stajnie i budynki mieszkalne.

„Miasteczko wyścigowe”

Stajnie i budynki administracyjne. Fot. Jan Ryś.

Tor Służewiec.

Budynki administracyjne.

Budynki administracyjne.

Samowystarczalność – elewator zbożowy (elementy konstruktywizmu).

Elewator zbożowy.

Zaplecze toru – zdjęcia z lat 80. Trening koni na karuzeli.

Jeździec na koniu podczas treningu. W tle widoczne stajnie.

Pomieszczenie stajenne.

Jeźdzcy na koniach podczas treningu. W tle widoczne budynki mieszkalne.

Jeździec na koniu podczas treningu. W tle widoczne bloki północnego Ursynowa.

Tor Służewiec.

Pomnik „pędzące konie”.

Pomnik „pędzące konie”.

Kapliczka Matki Boskiej z 1928 w pobliżu Stawu Wyścigi na Potoku Służewieckim.

Rzeźba Fryderyka Jurjewicza przy fontannie w parku angielskim (blisko trybuny członkowskiej).

Wrzesień 1939

Wrzesień 1939

Okupacja – rozproszenie hodowli, zburzenie wieży ciśnień. Wykorzystanie kompleksu jako lotnisko pomocnicze.

Niemieckie wojskowe samochody ciężarowe w hali trybuny głównej, 1942.

Okupacja – zamiana części kompleksu na gospodarstwo rolno – spożywcze. Jednym z robotników Jan Brzechwa.

Powstanie Warszawskie – zajęcie toru wyścigowego przez batalion Karpaty pułku Baszta, przejęcie broni i samochodu Fiat 508, wycofanie się wobec fiaska zajęcia Okęcia.

Służewiec szczęśliwie przetrwał wojnę stosunkowo nieznacznie zniszczony. Nie wysadzono go w powietrze, gdyż znajdował się poza Warszawą.

Tor Służewiec.

Wyścigi konne – jedna z niewielu legalnych form hazardu w okresie PRL. Gonitwa z lat 60.

Ogromne sukcesy frekwencyjne prestiżowych gonitw w latach 60. tych. Zachowały się informacje o rekordach frekwencji na poziomie 60 tysięcy widzów na torze.

Widzowie obserwujący padok, 1967 r., źródło: Stolica.

Słynni bywalcy: Joanna Chmielewska, Jan Englert, Pershing, Jerzy Engel.

Tor Służewiec.

Wrocław – tor wyścigowy Partynice.

Wrocław – tor wyścigowy Partynice.

Wrocław – tor wyścigowy Partynice.

Hipodrom w Sopocie – stosunkowo najrzadziej używany.

Hipodrom w Sopocie.

Tor służewiecki w okresie PRL. Miejsce kręcenia kilku znanych filmów, m.in. Typy na dziś (1959, reż. Jerzy Hoffman), Piłkarski poker (reż. Janusz Zaorski).

Tor Służewiec.

Tor Służewiec.

Tor Służewiec.

Nowe funkcje – konferencje, eventy biznesowe, imprezy integracyjne.

Tor Służewiec.

Tor wyścigów konnych dziś – bieg przełajowy „wielka ursynowska”.

Od lat 90. XX wieku – galeria uliczna graffiti na murze od ul. Puławskiej.

Galeria uliczna graffiti na murze od ul. Puławskiej.

Plany dalszej rozbudowy.

Plany dalszej rozbudowy.

Plany dalszej rozbudowy.

Tor Służewiec.

Tor Służewiec.