Słownik Jeździecki i Hodowlany – G

W parę miesięcy później, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, został powołany do organizującego się Zarządu Stadnin Państwowych. Dzięki jego inicjatywie i energicznemu działaniu udało się zabezpieczyć 232 reproduktory dla państwowych stad ogierów oraz zakupić w rozpadającej się monarchii Habsburgów 241 koni zarodowych bezcennych rodów austro-węgierskich, które dopomogły odradzaniu się zniszczonej rodzimej, polskiej hodowli, zwłaszcza koni angloarabskich.

Po objęciu stanowiska naczelnego dyrektora w Zarządzie Stadnin przez Fryderyka Jurjewicza. Jan Grabowski został jego zastępcą. W roku 1921 otrzymał nominację na inspektora generalnego Stadnin Państwowych, a po utworzeniu w roku 1923 Departamentu Chowu Koni w Ministerstwie Rolnictwa i Dóbr Państwowych, został w nim naczelnikiem Wydziału Stadnin Państwowych. Wówczas to powstały nowe stada ogierów: w Bogusławicach (1921 r.). Łącku (1923 r.) i Drogomyślu (1926 r.) oraz stadniny państwowe w Kozienicach (1924 r.) i Racocie (1924 r.). Niezależnie od kierowania zakładami państwowymi. inż. Jan Grabowski zajmował się jako zastępca dyrektora także hodowlą w całym kraju, a po śmierci F. Jurjewicza w roku 1929 został dyrektorem Departamentu Chowu Koni. W tym czasie powstaje kolejne stado ogierów w Białce (1930 r.). Na stanowisku. które objął, miał w swej gestii także sprawy wyścigów konnych, ustawodawcze, towarzystw hodowlanych, wyścigowych i związków jeździeckich, ksiąg stadnych, wystaw itp. Kierując tym, przy ówczesnej wysokiej liczbie koni w kraju i ich znaczeniu dla gospodarki państwowej i wojska, inż. Grabowski wykazywał zawsze niezmożoną energię, pracowitość, a przede wszystkim głęboką wiedzę w podejmowaniu trafnych decyzji.

Gdy w roku 1932 Departament Chowu Koni uległ likwidacji, a mi jego miejsce powstał jedynie Wydział Chowu Koni, inż. Grabowski został przeniesiony w stan spoczynku.

Wtedy to objął redakcję „Jeźdźca i Hodowcy”. Działalność piśmiennicza i publicystyczna nic była dla niego nowością, gdyż miał już w swoim dorobku kilka propozycji książkowych, w tym niektóre przygotowani’ na podstawie własnych badan, a także szereg artykułów w prasie rolniczej. Zanim objął wydawnictwo i redakcję „Jeźdźca i Hodowcy”, ukazało się tam 28 jego artykułów, niektóre w kilku odcinkach. Redagując to pismo przez siedem lat, zamieścił w nim jeszcze 33 swoje artykuły.

Prócz swoich podstawowych obowiązków, Jan Grabowski pełnił szereg odpowiedzialnych funkcji społecznych związanych także z końmi. Był członkiem Komitetu do Spraw Wyścigów Konnych, członkiem Komisji Ksiąg Stadnych, wiceprezesem Naczelnej Organizacji Związków Hodowców Koni, wiceprezesem Polskiego Związku Jeździeckiego, członkiem zarządu Towarzystwa Hodowli Konia Arabskiego i prezesem Warszawskiego Związku Hodowców Koni. Brał udział w wielu komisjach zakupów koni dla stad państwowych oraz w komisjach oceny koni na wystawach ogólnopolskich i regionalnych. Był też doradcą hodowlanym w stadninie koni pełnej krwi angielskiej Janusza hr. Czarneckiego w Golejewku.

Podczas okupacji niemieckiej Jan Grabowski pracował jako inspektor hodowli koni w Warszawskiej Izbie Rolniczej i jako redaktor ksiąg stadnych. Jednocześnie organizował stadninę koni czystej krwi arabskiej w Nieborowie dla Janusza ks. Radziwiłła.

W roku 1945 inż. Grabowski został mianowany dyrektorem nowej, powstałej po reformie rolnej, Państwowej Stadniny Koni Walewice. Kierował nią do stycznia 1952 roku, kiedy to został przeniesiony na zastępcę dyrektora do spraw hodowli koni w Zespoli Stadniny Koni Łąka Prudnicka, w skład którego wchodziła stadnina pełnej krwi angielskiej Moszna. kierowana przez mgr. inż. Władysława Byszewskiego. W roku 1949, w myśl nowych przepisów o tytułach absolwentów wyższych uczelni, które przyznawały tylni magistra przedwojennym inżynierom i tytuł inżyniera absolwentom uczelni nieakademickich, inż. Jan Grabowski otrzymał prawo do tytułu magistra nauk agrotechnicznych. W roku 1958 mgr inż. Grabowski został przeniesiony na emeryturę.

Pod koniec swej pracy w stadninach rozpoczął się drugi okres, po przedwojennym, wzmożonej działalności pisarskiej i publicystycznej Jana Grabowskiego, który trwał nieprzerwanie do końca życia. W Szczecinie, w tamtejszej Wyższej Szkole Rolniczej. rozpoczął wykłady z hodowli koni, prowadząc tam normalną działalność dydaktyczną i naukową, owocującą szeregiem prac własnych i magisterskich. W roku 1961, 68-letni wówczas mgr inż. Jan Grabowski obronił dysertację doktorską pt. „Analiza kryteriów służących do określania rejonizacji hodowli koni i ich zastosowanie na przykładzie województwa kieleckiego”, uzyskując stopień naukowy doktora.

W Warszawie, już po raz drugi w swym życiu, podjął ożywioną działalność społeczną w dziedzinie, której się w młodości z zapałem i zamiłowaniem poświęcił. Został wiceprezesem Polskiego Związku Hodowców Koni i członkiem rad: Rady Naukowo-Technicznej przy ministrze rolnictwa, przy Zjednoczeniu Hodowli Zwierząt Zarodowych, w Polskim Związku Hodowców Koni, w Sekcji Chowu Koni Komitetu Nauk Zootechnicznych Polskiej Akademii Nauk, członkiem Komitetu do Spraw Wyścigów Konnych.

Od pierwszego, tzw. „zerowego” numeru „Konia Polskiego”, współpracował z tym pismem przez przeszło dwadzieścia lat. 18 lat był członkiem Komitetu Redakcyjnego. To Jemu i Jego stałym rubrykom pismo zawdzięcza swój wysoki, fachowy poziom, jaki przez szereg lat utrzymywało. Długa jest lista publikacji Jana Grabowskiego, zarówno druków zwartych, jak i artykułów i recenzji.

Za swoją długą i wybitną działalność Jan Grabowski był dwukrotnie odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. przed i po wojnie, Złotym Krzyżem Zasługi oraz szeregiem odznaczeń związkowych i resortowych. Zmarł w Warszawie 9 marca 1986 roku i spoczął na Cmentarzu Wilanowskim.

Od początku swej pracy w stadninach państwowych Jerzy Grabowski rozpoczął działalność w sporcie jeździeckim. Startował w zawodach na hanowerskiej klaczy Happy w konkurencji skoków przez przeszkody jeszcze w Stadninie Posadowo. Po przeniesieniu do Gniezna startował na ka-rym ogierze Bengali i na nim w roku 1956 wywalczył tytuł wicemistrza Polski na zawodach w Gnieźnie. Jak napisał we wspomnieniach o J. Grabowskim Władysław Byszewski: W tym to roku dochodzi do skutku pierwszy wyjazd polskiej ekipy na zawody międzynarodowe do Akwizgranu. Wchodzi w jej skład Jerzy Grabowski i przez kilka kolejnych lat wyjeżdża na zawody do Lipska, Akwizgranu, Bukaresztu, Rzymu, Neapolu i Lucerny.

Będąc z natury niezwykle wnikliwym i dokładnym, zawsze miał konie bardzo starannie przygotowane i ujeżdżone. Szczególnie interesował się ujeżdżeniem, a umiejętność patrzenia i podpatrywania oraz teoretyczne studia pozwoliły mu na dojście do dużej perfekcji jeździeckiej. Doszkalał się na licznych kursach i zgrupowaniach prowadzonych przez mjr. Kona, mjr. Mossakowskiego, a głównie ppłk. Rómmla i jemu chyba zawdzięczał najwięcej umiejętności jeździeckich.

J. Grabowski byt jeźdźcem bardzo odważnym, wytrwałym i pełnym poświęcenia w dążności do wytyczonego celu. Mając tendencje do przybierania na wadze odmawiał sobie wielu potraw, aby się utrzymać we właściwej kondycji. Kiedy uległ długotrwałej kontuzji, stosował przedziwne środki zaradcze aby tylko móc jeździć dalej.

Mgr niż. Jerzy Grabowski po zakończeniu kariery wyczynowej w konkurencji skoków przez przeszkody nie zaprzestał czynnego uprawiania jeździectwa, ale przerzucił się na ujeżdżenie i, już będąc dyrektorem Państwowego Stada Ogierów w Kwidzynie, w roku 1964 wystartował w Mistrzostwach Polski w Gnieźnie. Dosiadał wówczas 7-letniego wałacha Heros (Rumian -Happy) i zajął na nim 10. miejsce w silnej konkurencji 25 zawodników. Watach Heros, hodowli Stadniny Koni Posadowo, był synem klaczy, na której Jerzy Grabowski wielokrotnie startował, reprezentując przed laty tę stadninę. Jeszcze w roku 1966 startował w ujeżdżeniu na koniach Bajan i Barkas.

Dyrektor Grabowski, mając ukończony kurs Instruktorów jeździectwa, a następnie Studium Trenerskie na Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu, nie poprzestawał na zdobytej tam wiedzy i własnym wieloletnim doświadczeniu, ale nadal studiował zarówno dzieje przemian w teoriach jeździeckich na przestrzeni wieków, jak i wszelkie nowości stosowane współcześnie w różnych szkołach hipicznych na świecie. Jednocześnie swoje zainteresowania hodowlane umiejętnie łączył ze sportem, świetnie sobie zdając sprawę z faktu, że czasy, w których podstawą wykorzystywania koni była praca w rolnictwie, w miarę jego mechanizacji powoli mijają, a przyszłością koni jest sport wyczynowy i rekreacja. Dowodem takiego ukierunkowania swej wiedzy hipologicznej było opracowanie pt. „Dzielność konia poznańskiego”, które się ukazało jako jeden z rozdziałów pracy zbiorowej wydanej przez Instytut Zootechniki w Krakowie w roku 1961, pod ogólnym tytułem „Koń Poznański”.

W tym samym roku Jerzy Grabowski wygłosił we Wrocławiu na kursie dla trenerów jeździectwa referat, opublikowany rok później w Biuletynie Informacyjnym Polskiego związku Jeździeckiego pt. „Szkic historii jeździectwa w świecie i w Polsce”. Podkreślając istniejące w Polsce w latach po odzyskaniu niepodległości tarcia pomiędzy zwolennikami austriackiej „maneżowej” szkoły jazdy konnej a wyznawcami „szkoły włoskiej”, jawił się czytelnikom jako zdecydowany przeciwnik „polskiej szkoły”, a wyznawca systemu austriackiego pisząc: Patrząc z dzisiejszego punktu widzenia należy tylko mocno żałować, że zaginęły zupełnie tradycje tej szkoły, co spowodowało, że mamy obecnie zbyt szczupłe grono prawdziwych znawców pracy ujeżdżeniowej, a wiadomości z tej dziedziny posiadane przez ogół są bardzo mierne. I dalej: że ówczesne pojęcie tzw. „polskiej szkoły” było znane i respektowane na świecie, to dlatego, że nasi jeźdźcy posiadali dobrze zaszczepione umiejętności ujeżdżenia koni, co w połączeniu z naturalnym systemem dawało doskonale rezultaty. Swoje tak słuszne rozważania Jerzy Grabowski zakończył słowami: Dziś, gdy jeździectwo nasze odbudowuje się z takim trudem i mozołem z kompletnej ruiny, można tylko sobie życzyć, aby uniknięto dawnych błędów i nie zasklepiono się w szukaniu nowych dróg, a raczej skorzystano z utartych już i wypróbowanych metod tych, którzy w światowym sporcie jeździeckim grają pierwsze skrzypce.

Pracując w Kwidzynie, dyrektor Grabowski dużo czasu i pracy poświęcał treningowi, specjalizując się we wszechstronnym konkursie konia wierzchowego. Jako wybitny trener coraz częściej wyjeżdżał z polskimi ekipami na zawody za granicę bądź jako trener, bądź jako szef ekipy.

Po każdym takim wyjeździe ukazywały się na tamach „Konia Polskiego” lub „Biuletynu Informacyjnego PZJ” niezwykle dokładne i wnikliwe sprawozdania Jerzego Grabowskiego dotyczące nie tylko polskich jeźdźców i koni, ale i zawodników, i koni ekip innych biorących udział w zawodach.

31 stycznia 1965 roku mgr inż. Jerzy Grabowski został wybrany do Zarządu Głównego Polskiego Związku Jeździeckie go jako jego członek, a jednocześnie wybrano go terenowym inspektorem szkolenia na województwa północne (Gdańsk, Bydgoszcz, Olsztyn). W ślad za tym jako wybitnie utalentowany trener zostaje przez Polski związek Jeździecki wystany do Warendorfu (RFN) do Centralnego Ośrodka Szkoleniowego i Olimpijskiego. Przez okres miesiąca nie marnuje tam czasu, a podpatruje i wyławia wszystkie tajniki i metody szkoły niemieckiej. Po powrocie do kraju, na konferencji Rady Trenerów składa sprawozdanie z tej bytności, zadziwiając wszystkich bystrością obserwacji. Trudno było uwierzyć, że przez tak krótki okres można tyle zobaczyć, zrozumieć, posegregować i tyle z tego wyciągnąć wniosków. Wnioski te opracował, jednak nie zostały one przez Radę Trenerów wykorzystane. (Napisał o bym we wspomnieniu Władysław Byszewski.)

W roku 1969 Polski Związek Jeździecki powierzył Jerzemu Grabowskiemu przygotowanie ekipy WKKW do olimpiady w Monachium w roku 1972. Dopiero w końcu roku 1970 Polski Komitet Olimpijski zadecydował zaliczenie tej ekipy do przygotowań na XX Igrzyska Olimpijskie.

Od 15 stycznia do 15 października 1971 r. odbywało się zgrupowanie w Kwidzynie i po miesięcznej przerwie od 15 lipstopada następne zgrupowanie, też w Kwidzynie, pod opieką mgr. inż. Jerzego Grabowskiego jako trenera i jego zastępcy inż. Zbigniewa Markowicza. Na to zgrupowanie powołano 8 jeźdźców z 26 końmi, z których wyłoniono zespół olimpijski. Trener do pomocy w przygotowaniu zawodników do próby ujeżdżenia zaprosił fachowców tej miary co mjr Pitlik, a następnie płk Frantisek Jandl, obydwaj z Czechosłowacji. Ekipa polska ukończyła olimpiadę bez jednego zawodnika, zajmując 10. miejsce wśród 12 zespołów, które w konkurencji zostały sklasyfikowane, a przy 6, które zostały zdekompletowane. Był to zupełnie przyzwoity wynik, jak na nasze ówczesne możliwości.

Jerzy Grabowski świetnie sobie zdając sprawę z tego, że „wysoki wyczyn” w sporcie jeździeckim nie może, z nielicznymi wyjątkami, należeć do koni w typach, jakie przez szereg lat powojennych byty hodowane w naszych stadninach dla potrzeb rolnictwa i transportu, starał się w doborze koni dla sportu korzystać, w miarę możliwości, z folblutów (na zgrupowaniu w Kwidzynie przed olimpiadą na 26 koni, 13 było pełnej krwi angielskiej) bądź z koni zaawansowanych w tę krew. Nalegał też u władz zwierzchnich o sprowadzenie do Polski ogierów hanowerskich, z linii „skaczących”, co zostało zrealizowane na zasadzie wymiany ogierów z Niemiecką Republiką Demokratyczną.

Jerzy Grabowski byt ceniony za swoje publikacje fachowe, czego dowodem było zaproszenie go do przygotowania dwóch artykułów do numeru specjalnego „Konia Polskiego” na rok 1969/1970 w wersji dwujęzycznej – angielsko-francuskiej, jakie się w tym zeszycie ukazały. Tematyka obydwu to te dziedziny hipiki i hipologii, w których Jerzy Grabowski stał się świetnym specjalistą. Tytuł pierwszego artykułu: „Polish Horsemanship” -„L’hippisme polonais” i drugiego: „Training Establishments and performance trials” – „Les Établissements D’entrainement et les Épreuves”.

Polski Związek Jeździecki ponownie zaproponował Jerzemu Grabowskiemu objęcie przygotowań ekipy WKKW do olimpiady w Montrealu w roku 1976, ale propozycji nie przyjął, obiecując się zastanowić i dać odpowiedź. Do tego już, niestety, nie doszło – nagła śmierć zaskoczyła i jego, i wszystkich.

Ogromną stratę poniosła hodowla polska, a zwłaszcza jeździectwo, gdyż odszedł Człowiek bardzo zdolny i w pełni sit twórczych. Został pochowany na cmentarzu w Gnieźnie, przylegającym do Stada Ogierów, obok swego teścia inspektora Stanisława Haya. Żegnał Go tłum kolegów, trenerów, jeźdźców oraz władze hodowlane i jeździeckie.